تحلیل اماری تشبیه در دیوان رودکی

تشبیه اساسی ترین عنصر سازنده دستگاه بلاغی است که سایر اجزای این دستگاه چون استعاره و کنایه بر پایه آن ساخته می شود. شعر فاقد تشبیه از نوادر است و تقریبا وجود ندارد. میزان مهارت هر شاعر و بسیاری از دگرگونی های سبکی را می توان از این طریق بررسی نمود. از میان تصاویر گوناگون خیالی ، تشبیه مهم ترین نوع تصاویری است که رودکی بدان علاقه نشان داد. اساسا دستگاه بلاغی شعر رودکی بر پایه تشیبه شکل گرفته و استعاره و کنایه و ....جایگاه چندانی در اشعار وی ندارند. تشبیهات او بیشتر از نوع حسی به حسی است( حدود هشتاد درصد) تشبیهات عقلی به عقلی کمتر مورد توجه بوده است( حدود سه درصد). اکثر تشبیهات از نوع مرسل هستند یعنی در بیشتر موارد مشبه و مشبه به و ادات و حتی در مواردی وجه شبه ذکر می شود.درتشبیهات مرسل ادات تشبیه عبارتند از:چو،چون،همچو،همچون،چونان،چنانکه، کردار،برکردار،به کردار،به مثل،راست،آسا گونه که از ادات معروف شعر فارسی اند. در تشبیه به اعتبار شکل بعد ازتشبیه مطلق تشبیهات مفروق و جمع بالاترین بسامد را به خود اختصاص داده اند. وفور چنین ساختارهایی می تواند از ویژگی های این دوره باشد. وجوه شبه در اشعار رودکی به ترتیب بر صفت و حالت،رنگ ،حرکت و عنصر معنی دلالت می کند.انس به طبیعت ومظاهر آن سبب می شود به اعتبار مشبه ومشبه به، اشیا و عناصر طبیعی بیشترین تصاویر را به وجود آورند.